​🛡️ De Hertogen van Gelre:

Nijmegen als Hoofdstad (1247 – 1543)

​Na de verpanding in 1247 was Nijmegen officieel onderdeel van het graafschap (en vanaf 1339 het Hertogdom) Gelre. Nijmegen was niet zomaar een stad; het was de grootste en machtigste van de vier Gelderse hoofdsteden (de "Kwartiersteden").

​👑 De 'Eerste' Stad van Gelre

​Binnen het hertogdom was Nijmegen de belangrijkste stad van het Kwartier van Nijmegen. De hertogen hielden van de stad en verbleven vaak op de Valkhofburcht.

• ​Inhuldiging: Wanneer er een nieuwe Hertog van Gelre kwam, moest hij in Nijmegen trouw zweren aan de burgers voordat hij officieel erkend werd. De Nijmegenaren waren erg trots en lieten zich niet zomaar de wet voorschrijven! 😤📜
• ​Het Hofleven: Onder de hertogen bloeide de cultuur. Er werden ridderspelen georganiseerd en de stad was een centrum van mode en luxe artikelen voor het hertogelijk hof. 🛡️🎭

​⚔️ De Gelderse Oorlogen

​De hertogen van Gelre waren bijna altijd in oorlog met de buren, vooral met de Hertogen van Brabant en later de Bourgondiërs.

• ​De Slag bij Woeringen (1288): Een beroemde veldslag waarbij de Graaf van Gelre gevangen werd genomen. Nijmegen moest toen flink betalen om hun heer vrij te krijgen. 💰⛓️
• ​Karel van Gelre: De laatste grote, eigenwijze hertog die zich verzette tegen de machtige Keizer Karel V. Hij maakte van Nijmegen een onneembare vesting om de onafhankelijkheid van Gelderland te verdedigen. 🛡️💥

​🏛️ De Erfenis van de Hertogen

​Veel van wat we nu nog mooi vinden aan Nijmegen, stamt uit de Gelderse tijd:

• ​De Stevenskerk: De hertogen gaven veel geld voor de bouw en uitbreiding van de kerk. Meerdere leden van de hertogelijke familie liggen hier begraven. ⛪🦴
• ​De Binnenstad: De smalle straatjes en de indeling van de Grote Markt kregen in deze periode hun definitieve vorm. 🏘️🛤️

​💡 Wist je dat?

​De Hertogen van Gelre Nijmegen de "Vrije Rijksstad" status lieten behouden in hun officiële documenten? Dat deden ze omdat het heel chique stond om de baas te zijn over een stad die ooit direct onder de keizer viel. ✨👑

​⚔️ De Tachtigjarige Oorlog:

Nijmegen als Frontstad 💣🔥

​In de 16e eeuw was Nijmegen een verdeelde stad. Aan de ene kant waren er de protestanten die vrijheid wilden van het Spaanse Rijk, en aan de andere kant de katholieken die trouw bleven aan de Spaanse koning Filips II.

​🛡️ 1585: De Stad valt in Spaanse handen

​In 1585 werd de stad ingenomen door de beruchte Spaanse landvoogd, de Hertog van Parma. Voor de protestanten brak een zware tijd aan; velen vluchtten de stad uit. Nijmegen werd een katholiek, Spaans bolwerk. De Spanjaarden versterkten de muren en het Valkhof om de stad onneembaar te maken. 🇪🇸🏰

​🏹 1591: Het Beleg door Prins Maurits

​Prins Maurits van Oranje, de zoon van Willem van Oranje, was een militair genie. Hij besloot in 1591 dat Nijmegen teruggegeven moest worden aan de Nederlandse kant (de Republiek).

1. ​De omsingeling: Maurits omsingelde de stad met een enorm leger. Hij wist dat hij de muren niet zomaar kon bestormen, dus gebruikte hij een nieuwe techniek: moderne artillerie. 💣📐
2. ​Kanonnen op de Knopenburg: Aan de overkant van de Waal, bij Lent, lieten de Nederlanders een fort bouwen: Fort Knopenburg. Vanaf hier konden de kanonnen van Maurits de stad en het Valkhof genadeloos onder vuur nemen. 🌊💥
3. ​De overgave: Na een heftig bombardement en een belegering van slechts enkele dagen, zagen de Spanjaarden in dat ze niet konden winnen. Op 21 oktober 1591 gaf de stad zich over aan Maurits. Nijmegen hoorde officieel bij de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden! 🇳🇱🙌

​🏛️ Het Verraad van de Spanjaarden (en de reactie)

​Niet iedereen was blij met de overwinning van Maurits. Er waren nog jarenlang complotten van katholieke stadsbestuurders die probeerden de stad weer terug te geven aan de Spanjaarden. Dit leidde tot de executie van de Nijmeegse burgemeester en zijn medestanders op de Grote Markt. De stad bleef daarna een streng bewaakte Garnizoensstad. 💂‍♂️🗡️

​🧱 De Modernisering: De Vesting van Coehoorn

​Na de oorlog was de oude middeleeuwse muur niet meer genoeg tegen de moderne kanonnen. De beroemde vestingbouwer Menno van Coehoorn kreeg de opdracht om Nijmegen om te toveren tot een moderne vesting.

• ​Er kwamen enorme bolwerken (stervormige uitstulpingen) en extra diepe grachten buiten de muren.
• ​Nijmegen zat nu letterlijk "opgesloten" in een harnas van steen en zand. Dit zorgde voor veiligheid, maar ook voor enorme ruimtegebrek binnen de stad. 🏚️⛓️

​💡 Wist je dat?

​Tijdens het beleg van Maurits de burgers van Nijmegen probeerden de kanonskogels van de Prins te 'vangen' met grote houten schilden op de daken? Het hielp helaas weinig tegen het zware ijzer. 🛡️💣

​🏛️ Nijmegen in de Gouden Eeuw (17e Eeuw) 📜💎

​⚔️ De Onneembare Vesting

​Terwijl men in het westen rijk werd van de overzeese handel, werd er in Nijmegen vooral hard gewerkt aan de verdediging. De stad lag op de route naar de vijand (de Spanjaarden en later de Fransen).

• ​Stadswallen: De middeleeuwse muren werden omgebouwd tot moderne vestingwerken met enorme bastions. 🧱💂
• ​Het Valkhof: De burcht was in deze tijd het militaire en bestuurlijke hart van de regio. Het was de plek waar stadhouders zoals Prins Maurits en Frederik Hendrik verbleven. 🏰👑

​🕊️ Het Diplomatieke Hoogtepunt (1678)

​In 1678 werd Nijmegen plotseling het middelpunt van de wereldpolitiek. De grote Europese machten kwamen hierheen om de Vrede van Nijmegen te tekenen. 🌍🤝

• ​Luxe in de stad: De stad stroomde vol met rijke ambassadeurs, koetsen en bedienden. Voor de lokale middenstand (bakkers, herbergiers) was dit een ongekende goudmijn! 🥂💰
• ​Internationale roem: Nijmegen stond op de kaart van Parijs tot Madrid. Overal in Europa werden penningen geslagen met de naam van de stad erop. 🏅✨

​🏗️ Architectuur van de Burgerij

​Ondanks de militaire focus, lieten de rijke burgers zien dat ze smaak hadden. Veel van de mooiste gebouwen in de stad stammen uit deze tijd.

• ​De Waag (1612): Dit prachtige gebouw op de Grote Markt werd het symbool van de Nijmeegse handel (vooral boter en kaas). ⚖️🧀
• ​Latijnse School: Hier werden de zonen van de elite klaargestoomd voor de universiteit, midden in het culturele hart van de stad. 🏫📖

​💡 Bijbehorende Weetjes over Nijmegen in de Gouden Eeuw 🧐📖

​Weetje 1: De Geknipte Munt ✂️🪙

Tijdens de belegeringen in de 17e eeuw was er vaak een tekort aan kleingeld. Nijmegen sloeg toen noodgeld: zilveren munten die soms letterlijk in stukken werden geknipt om mee te kunnen betalen. Een vroege vorm van 'kleingeld'! 💸

​Weetje 2: De Franse "Zonnekoning" in Nijmegen 🤴☀️

In het Rampjaar 1672 nam Lodewijk XIV (de Zonnekoning) persoonlijk de stad in. Hij was zo onder de indruk van het uitzicht vanaf het Valkhof over de Waal, dat hij zei dat het een van de mooiste plekken van zijn (tijdelijke) rijk was! 🌅🇫🇷

​Weetje 3: Geen VOC, maar rivierhandel 🌊🚢

Nijmegen had geen eigen VOC-kamer, maar was de "Poort naar Duitsland". Bijna alle goederen die vanuit Azië in Amsterdam aankwamen en naar het achterland (het Ruhrgebied) moesten, voeren via de Waal langs de kade van Nijmegen. De stad verdiende flink aan de tol. 📦⚓

​Weetje 4: De Stevenskerk als 'Multitool' ⛪🔔

In de Gouden Eeuw werd de Stevenskerk niet alleen gebruikt voor gebed. De toren diende als uitkijkpost voor de stadswacht en tijdens de Vrede van Nijmegen werden er belangrijke politieke bijeenkomsten gehouden. Het was het zenuwcentrum van de stad. 💂🔭

​Nijmegen was in de Gouden Eeuw de trotse bewaker van de Republiek! 🛡️✨

​🏗️ De Gouden Eeuw (ca. 1588 – 1672) 📜💎

​🚢 Handel over de Wereldzeeën

​Het fundament van de rijkdom lag op het water. De Nederlanders waren de "vrachtvaarders van Europa". 🌊📦

• ​VOC & WIC: De Verenigde Oost-Indische Compagnie werd 's werelds eerste multinational. Men handelde in specerijen zoals peper, kruidnagel en nootmuskaat. De West-Indische Compagnie richtte zich op de Amerika's. 🌶️🚢
• ​De Amsterdamse Grachtengordel: Door de enorme winsten groeiden steden explosief. Amsterdam werd de stapelmarkt van de wereld: alles wat waarde had, werd hier opgeslagen en doorverkocht. 🏘️💰

​🎨 Een Explosie van Kunst en Cultuur

​Nooit eerder werden er zoveel schilderijen gemaakt als in deze periode. De burgerij (en niet de kerk of de koning) was de belangrijkste opdrachtgever. 🖌️🖼️

• ​De Meesters: Rembrandt van Rijn, Johannes Vermeer en Frans Hals legden het dagelijks leven, landschappen en portretten vast met een ongekend oog voor licht. 🕯️👨‍🎨
• ​De Nachtwacht: Het absolute topstuk dat de trots en macht van de stedelijke schutterijen verbeeldde. ⚔️🖼️

​🔬 Wetenschap en Tolerantie

​De Republiek was een eiland van relatieve vrijheid in een conservatief Europa. Dit trok denkers en wetenschappers aan. 💡📖

• ​Vrijheid van drukpers: Boeken die elders verboden waren, werden in Nederland gedrukt. 📚🖨️
• ​Ontdekkingen: Christiaan Huygens ontdekte de ringen van Saturnus en Antoni van Leeuwenhoek opende een nieuwe wereld met zijn microscoop. 🔭🦠

​💡 Bijbehorende Weetjes over de Gouden Eeuw 🧐📖

​Weetje 1: De Tulpenmanie 🌷📉

In 1637 ontstond de eerste "beurscrash" ter wereld. Eén enkele tulpenbol was op het hoogtepunt evenveel waard als een grachtenpand in Amsterdam! Uiteindelijk stortte de markt in en bleven velen met lege handen achter. 💸🌷

​Weetje 2: De Schaduwzijde ⛓️🌑

De rijkdom had een duistere kant. De WIC hield zich op grote schaal bezig met de trans-Atlantische slavenhandel en op de plantages in de koloniën was sprake van brute uitbuiting. Dit is een essentieel onderdeel van het verhaal van deze eeuw. 🌍💔

​Weetje 3: Haring als Motor 🐟⚙️

Hoewel specerijen spectaculair waren, werd het echte grote geld verdiend met de "Grote Visserij" op haring. Dankzij de uitvinding van het haringkaken (het direct aan boord schoonmaken en zouten) konden de Nederlanders de hele Europese markt domineren. 🐟🇳🇱

​Weetje 4: Het Rampjaar 1672 🛡️🔥

Aan de Gouden Eeuw kwam een abrupt einde in 1672. De Republiek werd van alle kanten aangevallen (door Frankrijk, Engeland, Münster en Keulen). Het volk was "redeloos", de regering "radeloos" en het land "reddeloos". 😱🏴‍☠️

​De Gouden Eeuw vormde de basis voor het Nederland van nu, met al zijn pracht en zijn pijnlijke littekens. 🏛️🇳🇱

​🏛️ Nijmegen in de Republiek:

Bolwerk van de Grens 🛡️🦁

​Binnen de Republiek was Nijmegen de belangrijkste stad van het Kwartier van Nijmegen (een deel van het hertogdom Gelderland). Omdat de stad precies op de grens met de vijand lag, veranderde het karakter van de stad volledig.

​💂‍♂️ Een Stad vol Soldaten (Garnizoensstad)

​Nijmegen was in deze tijd een echte garnizoensstad. Dat betekende dat er soms bijna net zoveel soldaten als burgers woonden.

• ​De Kazernes: Overal in de stad verschenen militaire gebouwen en opslagplaatsen voor kruit en wapens. 🔫💣
• ​Inkwartiering: Burgers moesten vaak soldaten in hun eigen huis laten slapen als er geen plek meer was in de kazernes. Dit zorgde vaak voor spanningen tussen de stadsbewoners en het leger. 🏠😤

​⛪ De Grote Omschakeling: Van Katholiek naar Protestant

​Nu Nijmegen bij de Republiek hoorde, werd het protestantisme (het calvinisme) de officiële godsdienst. 📖⛪

• ​De Stevenskerk: De grote kerk op de heuvel werd "gezuiverd". De prachtige katholieke altaren en beelden verdwenen, en de muren werden witgekalkt. Het werd de belangrijkste protestantse kerk van de stad.
• ​Schuilkerken: De katholieken, die nog steeds de meerderheid van de bevolking vormden, mochten hun geloof niet meer in het openbaar uitoefenen. Ze bouwden "schuilkerken" achter de gevels van gewone woonhuizen. 🤫✝️

​🏗️ De Stad in een Harnas

​Omdat Nijmegen een vestingstad van de Republiek was, mocht er buiten de muren niet gebouwd worden. Dit was een militair bevel: de soldaten moesten een vrij uitzicht hebben om op de vijand te kunnen schieten. 🔭💥

• ​Overbevolking: De stad raakte overvol. Mensen gingen steeds hoger bouwen of in achtertuinen wonen, omdat de muren niet mochten wijken.
• ​De Waagh: Op de Grote Markt bleef de handel wel doorgaan. Het prachtige Waaggebouw (dat er nog steeds staat) werd in 1612 gebouwd, midden in deze militaire tijd, als teken van economische hoop. ⚖️🏗️

​💡 Wist je dat?

​Nijmegen in de Republiek een "stemhebbende stad" was? Dat betekende dat de burgemeesters van Nijmegen mee mochten beslissen over de toekomst van heel Nederland tijdens vergaderingen in Arnhem en Den Haag. 🗣️🇳🇱

​🇫🇷 Het Rampjaar 1672:

De Zonnekoning voor de Poorten ☀️💣

​Terwijl de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden van drie kanten werd aangevallen (door Engeland, Frankrijk en de Duitse bisdommen Münster en Keulen), trok de Franse koning Lodewijk XIV (de Zonnekoning) met een gigantisch leger van 120.000 man richting het oosten van ons land.

​🏹 Het Beleg van Nijmegen

​Nijmegen was de belangrijkste vestingstad in de weg van de Fransen. Als Nijmegen zou vallen, lag de weg naar het hart van Nederland open.

• ​De verdediging: De stad werd verdedigd door een klein garnizoen onder leiding van de dappere maar hopeloos overmande Johannes van Welderen. 💂‍♂️📉
• ​De Franse overmacht: De Franse top-ingenieur Vauban leidde de aanval. De Fransen groeven loopgraven en stelden enorme batterijen kanonnen op rondom de stad. 💣📐
• ​Het bombardement: Drie weken lang werd de stad genadeloos beschoten. De muren die Prins Maurits nog had laten versterken, trilden op hun grondvesten onder het geweld van de Franse artillerie. 💥🏚️

​🏳️ De Overgave (9 juli 1672)

​Nadat de Fransen de buitenwerken hadden ingenomen en de burgers zagen dat er geen hulp kwam van de Prins van Oranje, besloot het stadsbestuur zich over te geven om totale verwoesting te voorkomen.

• ​Op 9 juli 1672 marcheerden de Franse troepen door de Hezelpoort de stad binnen. 🥁🇫🇷
• ​De Zonnekoning zelf was zo trots op de verovering van Nijmegen dat hij de stad bezocht en een grote overwinningsmedaille liet slaan.

​🥖 De Franse Bezetting (1672 - 1674)

​Nijmegen bleef twee jaar lang bezet door de Fransen. Dit was een zware tijd voor de inwoners:

• ​Hoge belastingen: De burgers moesten de enorme kosten van het Franse leger betalen. 💰📉
• ​Katholicisme hersteld: De Fransen waren katholiek en gaven de Stevenskerk tijdelijk terug aan de katholieken. De protestanten moesten hun plek afstaan. ⛪✝️
• ​Inkwartiering: In bijna elk huis woonden Franse soldaten, wat zorgde voor veel ruzies en armoede.

​🕊️ De weg naar herstel

​In 1674 vertrokken de Fransen eindelijk, maar ze lieten een geplunderde en verarmde stad achter. Het duurde echter niet lang voordat de rollen werden omgedraaid: de stad die door de Fransen was vernederd, zou slechts vier jaar later de plek worden waar diezelfde Fransen om vrede moesten smeken. ✍️🕊️

​💡 Wist je dat?

​De Fransen tijdens de bezetting plannen hadden om van het Valkhof een permanent Frans paleis te maken? Gelukkig voor Nijmegen vertrokken ze voordat ze de hele burcht konden verbouwen naar hun eigen smaak.

​📜 Verslag: De Vrede van Nijmegen (1678–1679)

​De stad als het diplomatieke hart van Europa 🌍✨

​1. Inleiding: Het toneel van de strijd ⚔️

​De Vrede van Nijmegen was geen enkelvoudig document, maar een reeks verdragen die een einde maakten aan de Hollandse Oorlog (1672-1678). Deze oorlog begon met het beruchte Rampjaar, waarin de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden van alle kanten werd aangevallen: door Frankrijk 🇫🇷, Engeland 🏴󐁧󐁢󐁥󐁮󐁧󐁿 en de Duitse bisschoppen van Münster en Keulen 🇩🇪. Na jaren van bloedige strijd op land en zee waren de Europese grootmachten uitgeput en was de tijd rijp voor diplomatie. 🕊️

​2. Waarom Nijmegen? 📍🏛️

​In 1676 werd besloten om vredesonderhandelingen te starten. Nijmegen werd als locatie gekozen boven steden als Breda of Keulen. De redenen:

• ​Neutraliteit & Toegankelijkheid: Nijmegen was een sterke vestingstad, maar lag strategisch op de grens van het strijdveld. Via de Waal 🌊 was het goed bereikbaar voor alle delegaties.
• ​Ruimte en Status: De stad had genoeg statige gebouwen, zoals het Stadhuis en grote adelshuizen, om honderden diplomaten, hun personeel en hun gezinnen te huisvesten. 🏠💼

​3. Het Congres: Pracht, praal en etiquette 🎩💎

​Tussen 1676 en 1679 was Nijmegen het centrum van de wereld. De onderhandelingen werden gekenmerkt door strikte etiquette. Diplomaten van de Franse Zonnekoning Lodewijk XIV ☀️, de Spaanse koning en de Nederlandse stadhouder Willem III 🦁 probeerden elkaar af te troeven met luxe koetsen en dure diners. 🥂

​Omdat veel partijen weigerden direct met elkaar aan tafel te gaan, trad de pauselijke nuntius op als bemiddelaar. Hij rende letterlijk van het ene verblijf naar het andere om de boodschappen over te brengen! 🏃‍♂️✉️

​4. De belangrijkste Verdragen ✍️📜

​De vrede werd in stappen getekend:

• ​10 augustus 1678 (Republiek & Frankrijk): De belangrijkste overwinning voor Nederland! 🇳🇱 Frankrijk trok zijn troepen terug en de handel kon weer opbloeien. De onafhankelijkheid van de Republiek was veiliggesteld. ✅
• ​17 september 1678 (Spanje & Frankrijk): Spanje moest een zware prijs betalen en verloor gebieden in de Zuidelijke Nederlanden (België) en de Franche-Comté aan de Fransen. 📉
• ​5 februari 1679 (Duitse Rijk & Frankrijk): Hiermee keerde de rust in het hele Duitse achterland ook weer terug. 🕊️🇩🇪

​5. De winnaars en verliezers 🏆🚩

• ​Winnaar: Lodewijk XIV (Frankrijk). 🇫🇷 Hoewel hij de Republiek niet had veroverd, werd Frankrijk de machtigste staat van Europa. Frans werd de officiële taal van de diplomatie. 🗣️🇫🇷
• ​Winnaar: De Republiek. 🇳🇱 Nederland overleefde het Rampjaar en bleef een onafhankelijke grootmacht, al was de schatkist na de oorlog behoorlijk leeg. 💰📉
• ​Verliezer: Spanje. 🇪🇸 Het Spaanse rijk verloor definitief zijn status als dominante wereldmacht.

​6. Conclusie: De erfenis voor Nijmegen 🏰❤️

​De Vrede van Nijmegen was een van de eerste keren dat er op Europese schaal naar een machtsevenwicht werd gezocht. Voor Nijmegen zelf liet de vrede een trotse erfenis na. In het historische Stadhuis zie je nog steeds de 'Vredestafel' en prachtige wandtapijten die herinneren aan deze tijd. De stad bewees dat zij niet alleen een militaire vesting was, maar ook een plek waar wereldvrede werd gesmeed. 🕊️🏛️

​🤔 Wist je dat...

• ​... de onderhandelaars van de verschillende landen zo op hun strepen stonden dat ze weigerden door de hoofdingang van het Stadhuis te gaan als een ander land dat ook deed? Om ruzie over voorrang te voorkomen, werden er extra deuren in de gevel van het Stadhuis gehakt! 🚪🔨
• ​... de Franse taal door dit congres de officiële taal van de diplomatie werd? Voorheen was dat het Latijn, maar de Franse invloed was in Nijmegen zo groot dat de taal van Lodewijk XIV de nieuwe standaard werd. 🗣️🇫🇷
• ​... er speciaal voor de vrede een prachtige zilveren penning werd geslagen? Op de ene kant zie je de stad Nijmegen en op de andere kant de godin van de vrede. Deze penningen zijn nu nog steeds topstukken in musea. 🪙✨
• ​... het feest na het tekenen van de vrede dagenlang duurde? Er werd letterlijk wijn uit de fonteinen geschonken op de Grote Markt om de overwinning en de vrede te vieren met het gewone volk. 🍷⛲

​📜 : Revolutie in de Stad:

De Patriotten (1780–1787) ✊🔥

​Voordat de Fransen kwamen en de burcht werd gesloopt, was het in Nijmegen al vreselijk onrustig. Nederland was verdeeld in twee groepen die elkaar niet konden luchten of zien: de Patriotten en de Prinsgezinden.

​1. Wie tegen wie? ⚔️🗣️

• ​De Patriotten: Zij wilden dat het volk meer te zeggen kreeg en waren klaar met de macht van de stadhouder. Ze noemden zichzelf "vaderlandslievend". 🇳🇱💪
• ​De Prinsgezinden (Oranjegezinden): Zij bleven trouw aan stadhouder Willem V. Voor hen was de Prins de enige die het land stabiel kon houden. 🧡👑

​2. Nijmegen als hoofdkwartier van de Prins 🏰🛡️

​Het werd de Patriotten in Den Haag zo heet onder de voeten dat stadhouder Willem V vluchtte. Waarheen? Naar Nijmegen!

• ​Vanuit de Valkhofburcht probeerde hij zijn macht te herstellen. Nijmegen werd hierdoor tijdelijk een soort 'reserve-hoofdstad' van Nederland.
• ​Zijn vrouw, de felle Wilhelmina van Pruisen, vond echter dat haar man veel te slap was. Zij wilde terug naar Den Haag om de macht op te eisen.

​3. De aanhouding bij Goejanverwellesluis 🛑🛶

​Wilhelmina vertrok vanuit Nijmegen met een koets naar Den Haag, maar ze werd onderweg tegengehouden door de Patriotten. Dit was een enorme belediging! Ze moest terugkeren naar Nijmegen. Haar broer (de koning van Pruisen) was woest en stuurde een groot leger om de Patriotten te verjagen. Hierdoor kon de Prins weer even rustig in Nijmegen blijven zitten.

​🤔 Wist je dat...

• ​... de ruzie tussen de groepen zo erg was dat mensen aan hun kleding lieten zien bij wie ze hoorden? De Patriotten droegen vaak een zwart cockardetje (een soort speldje) op hun hoed, terwijl de Prinsgezinden natuurlijk alles in het oranje deden. 🎩⚫ vs 🧡
• ​... de Patriotten in Nijmegen hun eigen legertjes vormden, de zogenaamde Vrijcorpsen? Ze oefenden met geweren op de pleinen van de stad om zich voor te bereiden op een gevecht met de Prins. 🔫🥁
• ​... Wilhelmina van Pruisen na haar aanhouding zó kwaad was, dat dit uiteindelijk leidde tot een inval van 20.000 Pruisische soldaten in Nederland? En dat allemaal omdat ze vanuit Nijmegen niet naar Den Haag mocht reizen! 😠👟

​Wat een heftige tijd, hè? Nijmegen zat er middenin!

​🏗️ Verslag: De Val van de Valkenburg (1794-1797) 📉🚧

​⚔️ De Belegering & Verwoesting

​In 1794 denderden de kanonslagen door Nijmegen. De Franse troepen namen de stad onder vuur, en de trotse burcht was het perfecte mikpunt.

• • ​Impact: Het gebouw raakte zwaar beschadigd door brand en inslagen. Wat eens een keizerlijk paleis was, werd een gehavend karkas. 💣🔥

​💡 Weetje 1: Wist je dat de burcht door de eeuwen heen zó sterk was, dat men dacht dat hij onverwoestbaar was? Pas toen de moderne Franse artillerie kwam, bleek het middeleeuwse dikke muurwerk niet meer bestand tegen de inslagen. 🧱💥

​🔨 De Grote Sloop (1796-1797)

​In plaats van de burcht te repareren, besloot de provincie Gelderland in 1796 om alles tegen de vlakte te gooien. Het was een zakelijke beslissing: de stad was blut. 💸

• • • ​De verkoop: De burcht werd letterlijk in stukjes verkocht aan de hoogste bieder voor de sloop. 🔨💰

​💡 Weetje 2: De verkoop van de materialen bracht destijds 104.000 guldens op. Dat was in die tijd een gigantisch bedrag! Men verkocht niet alleen de stenen, maar ook het kostbare lood van de daken en het ijzerwerk. 🪙🏗️

​🏛️ Wat werd er gered?

​Terwijl de muren vielen, was er een kleine groep mensen die vocht voor het behoud van de geschiedenis. Dankzij hen zijn de Sint-Nicolaaskapel en de Barbarossaruïne er nog.

​💡 Weetje 3: De slopers wilden eigenlijk álles slopen, ook de kapellen. Maar de kosten om die massieve, ronde muren af te breken waren zó hoog, dat ze besloten dat het de moeite niet waard was. De zuinigheid van de slopers heeft dus onze geschiedenis gered! ⛪🛡️

​🏠 De Erfenis in de Stad

​De burcht is weg, maar de stenen zijn dat niet. Ze liggen verspreid over heel Nijmegen. 🏙️

​💡 Weetje 4: Als je door de oude benedenstad van Nijmegen loopt, loop je eigenlijk langs de resten van de burcht. Veel funderingen en muren van oude huizen in de buurt van de Waalkade zijn gebouwd met de "tufsteen" die vrijkwam bij de sloop van de Valkenburg. 🧱🚶‍♂️

​🌳 De Transformatie naar het Park

​Toen het laatste puin was geruimd, bleef er een kale heuvel over. In de 19e eeuw werd dit omgetoverd tot het wandelpark dat we nu kennen.

​💡 Weetje 5: Men vond de kale vlakte na de sloop zo lelijk dat er direct bomen werden geplant. De Valkhofheuvel werd hiermee een van de eerste officiële stadsparken van Nederland, bedoeld om de "schande van de sloop" te verbloemen. 🌳🌷

​Een indrukwekkend stukje Nijmeegse geschiedenis! 🏛️🥺

​📜 De Franse Tijd & Napoleon (1794–1814) 🇫🇷🧥

​Na de ruzie tussen de Patriotten en de Prins, sloeg de vlam in de pan toen de Franse revolutionaire legers de grens overstaken. Nijmegen kreeg te maken met de machtigste man van die tijd: Napoleon Bonaparte.

​1. De verovering van de stad 🧊⚔️

​In de winter van 1794 was het zo koud dat de rivieren bevroren. Hierdoor konden de Franse soldaten gemakkelijk over het ijs de Republiek binnenvallen. Nijmegen werd na een kort beleg ingenomen. Voor de inwoners betekende dit het einde van de oude tijd en het begin van de Franse Tijd.

​2. Napoleon op het Valkhof 🐎👑

​Napoleon is zelf ook in Nijmegen geweest! In 1804 bracht hij een bezoek aan de stad.

• ​Hij stond op de resten van de Valkhofburcht (die toen net gesloopt was) en genoot van het prachtige uitzicht over de Waal. 🌊👀
• ​Hij vond de plek zo strategisch en mooi dat hij zelfs orders gaf om het park rondom de ruïnes netjes in te richten.

​3. Wat veranderde er voor de Nijmegenaren? 📜⚖️

​Napoleon voerde wetten in die we vandaag de dag deels nog steeds gebruiken:

• ​De Achternaam: Iedereen in Nijmegen moest voortaan een officiële achternaam kiezen voor de burgerlijke stand. 📛
• ​Rechts rijden: Voortaan moest iedereen aan de rechterkant van de weg rijden (wat handig was voor zijn legers). 🐎➡️
• ​Gelijkheid: Voor de wet was voortaan iedereen gelijk, ongeacht je geloof of afkomst.

​4. Het einde van de Fransen (1814) 💣🚩

​Aan alles komt een eind. In 1814 werden de Fransen uit Nijmegen verdreven door de Russen en de Pruisen. Er werd hard gevochten rond de stadsmuren. Na het vertrek van de Fransen werd Nederland een koninkrijk onder de zoon van de oude stadhouder: Koning Willem I.

​🤔 Wist je dat...

• ​... Napoleon zo onder de indruk was van het uitzicht bij het Valkhof dat hij Nijmegen een van de mooiste steden van zijn rijk noemde? 😍🏰
• ​... veel grappige of vreemde achternamen in Nijmegen (zoals 'Naaktgeboren' of 'Zondervan') volgens de legende toen bedacht zijn omdat mensen dachten dat die hele registratie toch niet blijvend zou zijn? 😂✍️
• ​... de Fransen de Sint-Nicolaaskapel op het Valkhof een tijdje hebben gebruikt als gevangenis en opslagplaats voor munitie? ⛓️💣

​🏛️  De Russische Prinses in de Keizerstad 🏰✨

​🇷🇺 Van Sint-Petersburg naar de Waal

​Anna Pavlovna was de dochter van de Russische Tsaar Paul I. In 1816 trouwde zij met de Nederlandse Kroonprins Willem (de latere Koning Willem II). Zij bracht niet alleen een enorme bruidsschat mee (kisten vol goud, zilver en diamanten), maar ook een vorstelijke allure die Nederland nog nooit had gezien. 💎💍

​📍 Anna en het Valkhof

​Nijmegen was voor Anna een geliefde plek. Waarom? Omdat de stad haar deed denken aan de grandeur van het verleden.

• ​De Valkhofheuvel: Anna was dol op het uitzicht over de Waal. Het deed haar denken aan de weidse rivieren in haar vaderland. 🌊🌅
• ​Belvedere: Zij verbleef regelmatig in de buurt van het Valkhofpark en de Belvedere-toren. Er wordt gezegd dat zij hier vaak wandelde om te genieten van de frisse lucht en het strategische uitzicht. 🌳🚶‍♀️

​👑 Een Koningin met Karakter

​Anna was een trotse vrouw die erg hechtte aan etiquette. In Nijmegen werd zij met alle égards ontvangen. Zij was verantwoordelijk voor het introduceren van Russische pracht en praal in de nuchtere Nederlandse steden. 💂‍♂️🎭

​💡 Bijbehorende Weetjes over Anna Pavlovna & Nijmegen 🧐📖

​Weetje 1: De "Russische" Stevenskerk ⛪🔔

Anna Pavlovna bleef haar hele leven trouw aan haar Russisch-Orthodoxe geloof. Hoewel ze in Nijmegen de protestantse Stevenskerk bezocht voor officiële gelegenheden, nam ze altijd haar eigen reiskapel en priesters mee om haar eigen rituelen uit te voeren! ☦️🕯️

​Weetje 2: Het Monument voor de Kozakken 🐎⚔️

Nijmegen had een zwak voor de Russen omdat Russische Kozakken de stad in 1813 hadden bevrijd van de Fransen. Toen Anna als Russische prinses een paar jaar later Nijmegen bezocht, werd zij door de Nijmegenaren als een ware bevrijdingsengel binnengehaald. 👼🇳🇱

​Weetje 3: De naam Anna Paulowna ✍️📍

Hoewel ze vaak in Nijmegen was, is er in de provincie Noord-Holland zelfs een hele polder naar haar vernoemd (de Anna Paulownapolder). In Nijmegen is haar aanwezigheid subtieler, maar haar naam duikt nog vaak op in historische wandelingen rondom het Valkhof. 🗺️🌷

​Weetje 4: Winterse sferen ❄️⛸️

Anna hield van de winter. Volgens de overlevering vond ze Nijmegen op haar mooist als de Waalkade bedekt was met sneeuw en het ijs op de rivier kruide. Het herinnerde haar aan de strenge winters in Sint-Petersburg. 🌨️🇷🇺

​Anna Pavlovna bracht een vleugje keizerlijke glans naar de straten van Nijmegen! 👑✨

​🧱 Verslag 1: De Grote Doorbraak – Nijmegen Verliest haar Muren (1874)

​In 1874 tekende Koning Willem III de Vestingwet. Voor Nijmegen was dit het belangrijkste moment uit de eeuw: de stad zat al honderden jaren "gevangen" in haar eigen middeleeuwse muren. ⛓️🔨

• • ​De Explosie van de Stad: Zodra de wet was getekend, gingen de slopers aan de slag. De dikke muren en de smalle stadspoorten (zoals de Hertogsteegpoort) werden met dynamiet en mokers neergehaald. 💥🏗️
  • ​Van Grijs naar Groen: Op de plek waar de muren stonden, werden de singels aangelegd (de Oranjesingel, Keizer Karelring). Nijmegen werd plotseling een stad van allure, met brede lanen en statige herenhuizen. 🌳🏘️
  • ​De Weerstand: Niet iedereen was blij; militairen vonden het vreselijk dat hun "onneembare vesting" verdween, maar de burgers juichten: eindelijk was er frisse lucht en ruimte! 🌬️🙌

​💡 Weetje: Tijdens de sloop werden er in de muren nog oude kanonskogels gevonden uit de tijd van de Franse belegeringen. Sommige van deze kogels zijn bewaard en kun je nog steeds zien in de muren van huizen in de benedenstad! 💣🧱

​👑 Verslag 2: De Kleine Koningin – Wilhelmina in Nijmegen (1892)

​Slechts twee jaar na de dood van haar vader (Willem III), bezocht de 11-jarige Prinses Wilhelmina samen met haar moeder, Koningin-regentes Emma, de stad Nijmegen. Dit bezoek was legendarisch. 👧👑✨

• • • ​Honderden Witte Jurkjes: Bij aankomst op het (toen nog nieuwe) station werd Wilhelmina opgewacht door honderden Nijmeegse schoolmeisjes in witte jurken die bloemen strooiden. De stad was één grote zee van oranje vlaggen. 🌸🇳🇱
    • ​De Eerste Steen: De jonge koningin was er niet alleen voor de gezelligheid. Ze legde symbolisch "eerste stenen" en bezocht de nieuwe wijken die op de plek van de oude muren waren gebouwd. De stad liet trots zien hoe modern ze was geworden. 🏗️💎
    • ​Het Valkhofpark: Wilhelmina wandelde, net als haar oma Anna Paulowna, door het Valkhofpark. De Nijmegenaren waren op slag verliefd op het "meisje op de troon". ❤️👸

​💡 Weetje: Er werd speciaal voor haar bezoek een "Wilhelmina-lied" gecomponeerd dat door duizenden kinderen op de Grote Markt werd gezongen. Het was zo luid dat de kleine koningin er een beetje van schrok! 🎶🎤

​🧐 Extra Weetjes over deze Overgangstijd

​Weetje A: De "Verboden" Gebouwen 🏠🚫

Voordat de muren vielen, mocht er buiten de muren alleen in hout worden gebouwd (zodat de gebouwen snel afgebrand konden worden als de vijand kwam). Na 1874 zag je in Nijmegen de eerste luxe stenen villa's buiten het centrum verschijnen.

​Weetje B: Wilhelmina's Favoriete Uitzicht 🖼️🌊

Wilhelmina schreef later in haar dagboek dat ze de Waalbrug (toen nog alleen de spoorbrug) een wonder van techniek vond, maar dat de ruïnes van het Valkhof haar "sprookjesachtig" voorkwamen.

​Nijmegen veranderde onder Willem III en Wilhelmina van een stoffige garnizoensstad in het "Sanatorium van Nederland" vanwege de schone lucht en de prachtige parken! 🌳✨

​🏛️ Koning Willem III in de Keizerstad (1849-1890) 📜⚔️

​🏰 Een Koning met een Eigen Wil

​Willem III stond bekend als "Koning Gorilla" vanwege zijn soms opvliegende karakter. Wanneer hij Nijmegen bezocht, was de hele stad in rep en roer. 🦍👑

• ​Militaire Inspecties: Als groot liefhebber van het leger kwam hij vaak naar Nijmegen om de troepen in de kazernes te inspecteren. Hij hield van het vertoon van blinkende sabels en marcherende soldaten op de Grote Markt. 💂‍♂️🎺
• ​Het Valkhof: Net als zijn moeder hield hij van de historische plek, maar hij keek er met een militair oog naar: voor hem was Nijmegen vooral een belangrijke vestingstad die de grens moest bewaken. 🛡️🧱

​🚂 De Komst van de Trein

​Onder het bewind van Willem III veranderde Nijmegen voorgoed. Hij was aanwezig bij belangrijke infrastructurele projecten.

• ​De Spoorbrug: De bouw van de spoorbrug over de Waal (geopend in 1879) was een gigantische operatie. Hoewel de koning niet altijd fan was van vernieuwing, besefte hij dat Nijmegen uit zijn middeleeuwse jasje moest groeien. 🚂🌉

​🧨 De Sloop van de Wallen

​Willem III was de koning die uiteindelijk (met tegenzin) toestemming gaf om Nijmegen als "vesting" op te heffen. Hierdoor mochten de knellende stadsmuren eindelijk worden gesloopt, wat de weg vrijmaakte voor de bouw van de prachtige singels die we nu nog kennen. 🏗️🏘️

​💡 Bijbehorende Weetjes over Willem III & Nijmegen 🧐📖

​Weetje 1: De Koning en de Wijn 🍷🍾

Willem III hield van het goede leven. Tijdens bezoeken aan Nijmegen werd er steevast flink uitgepakt in de lokale herbergen. Er gaan verhalen dat de koning na een uitgebreid diner op de Grote Markt nogal luidruchtig kon zijn, wat de Nijmegenaren zowel vermaakte als choqueerde. 🥂🥴

​Weetje 2: Een "Koud" Ontvangst? ❄️👑

Ondanks de feestelijkheden was Willem III niet altijd even populair in de stad. Nijmegen was een stad met veel katholieken en liberalen, terwijl de koning nogal conservatief en protestants was. Er hing soms een voelbare spanning tijdens zijn rijtoeren door de stad. 🤐🇳🇱

​Weetje 3: De Oranjesingel 🌳🛣️

De naam van de beroemde Oranjesingel in Nijmegen is een direct eerbetoon aan het koningshuis in de tijd van Willem III. Toen de stadsmuren vielen en deze chique straat werd aangelegd, wilde het stadsbestuur de band met de koning (en de familie Oranje) hiermee verbeteren. 🏛️🌷

​Weetje 4: De "Koningstrap" 👟🏰

Er is een legende dat Willem III zo ongeduldig was dat hij tijdens een bezoek aan het Valkhof de trappen op rende en zijn adjudanten nauwelijks konden bijhouden. Zijn energie (en zijn woede-uitbarstingen) waren berucht in de hele stad! 🏃‍♂️💨

​Willem III was de koning die Nijmegen zag veranderen van een gesloten vesting in een moderne, open stad. 🏙️✨